به خوانندگان محترم توصیه می شود ابتدا بخش اول ودوم مقاله را که در این وبلاگ موجود است مطاله فرمایند.
جایگاه مفهوم بازخورد توصیفی در نظریه ی‌یادگیری شناختي - رفتاري:بخش سوم
در نظريه‌هاي شناختي - رفتاري به مفهوم بازخورد بيش از رفتاري‌نگري توجه و تأكيد شده است. رويكرد پردازش اطلاعات[1] يكي از نظريه‌هاي شناختي - رفتاري است كه با توجه به تاريخچة آن از بازخورد به عنوان «خبر»[2] يا آگاه كردن از نتايج عملكرد ياد مي‌كند. در اين رويكرد به ارگانيزم به عنوان پردازش كنندة اطلاعات اهميت زيادي قايل مي‌شوند. رويكرد پردازش اطلاعات از يك سو ريشه در عقايد نظريه‌پردازان رفتاري نگري چون «تولمن» و «باندورا» و از سوي ديگر با مفاهيم بنيادي نظريه خبر و علم سايبرنتيك ارتباط دارد (ثامپ سون[3]، 1995).
رويكرد پردازش اطلاعات با درون داد (محرك)، برون داد (پاسخ) و مكانيسم‌هاي پردازش كه دروني هستند سروكار دارد. اكثر نظريه‌پردازان رويكرد پردازش اطلاعات درون داد را باخبر يا اطلاع معادل مي‌گيرند. براساس مهمترين اصل رويكرد پردازش اطلاعات، برون‌داد (رفتار) در يك موقعيت معين تابعي از درون داد فراهم شده توسط آن موقعيت و خاطرات مربوط به موقعيت‌هاي مشابه است (هرگنهان به نقل از سيف، 1388).
در اين رويكرد بازخورد نيز برابر با خبر يا به عبارت بهتر معادل تأييد انتظار[4] آنچنان كه «تولمن» و «باندورا» به آن اعتقاد دارند در نظر گرفته مي‌شود. با اين تفاوت كه بازخورد اخباري در بارة نتايج عملكرد در اختيار ارگانيزم قرار مي‌دهد. ارگانيزم با چنين آگاهي به اصلاح اشتباهات عملكردي و توليد طرح جديدي از پاسخ اقدام مي‌كند (يانگ و كينگ[5]، 2002). همانطور كه ملاحظه مي‌شود برداشتي كه در رويكرد پردازش اطلاعات از مفهوم بازخورد وجود دارد به تعريف علم سيبرنتيك بسيار نزديكتر است. بازخورد (خبر يا درون داد) فرايندي است كه به موجب آن بخش يا تمام نتايج عملكرد ارگانيزم به درون آن برگشت داده مي‌شود. ارگانيزم اطلاعات برگشت داده شده را پردازش (دستکاری ذهنی) كرده و پاسخ صحيح‌تري را نسبت به قبل از آن بازتوليد مي‌كند. يكي از نظريه‌هاي آموزشي كه با الهام از رويكرد پردازش اطلاعات و نظريه‌هاي روان‌سنجي بر نقش بازخورد در ارتقاي يادگيري تأكيد دارد رويكرد يادگيري در حد تسلط است[6].
در رويكرد يادگيري در حد تسلط موفقيت در يادگيري تابعي از نسبت زمان صرف شده براي يادگيري به زمان مورد نياز به آن در نظر گرفته مي‌شود (سالوين[7]، 1987). هر دانش‌آموز به شرط آنكه زمان كافي براي او پيش‌بيني شود مي‌تواند هر چيزي را ياد بگيرد. در يادگيري در حد تسلط ابتدا سطح عملكرد يا معيارها تعيين مي‌شود. سپس پيشرفت دانش‌آموزان در رسيدن به سطح عملكرد بررسي مي‌گردد و در نهايت برنامه‌هاي جبراني براي دانش‌آموزاني كه به هر دليل در تحقق سطح عملكرد ناكام ماندند تدوين مي‌شود. بازخوردهاي يادگيري از طريق سنجش‌هاي مستمر كه با اجراي آزمون‌ها انجام مي‌گيرد فراهم شده و به دانش‌آموزان ارايه مي‌شود. در اين رويكرد آزمون‌ها هم ابزاري براي تشخيص میزان و نحوه‌ی يادگيري دانش‌آموزان هستند و هم پايه‌اي براي فراهم آوردن بازخوردها در مورد نقايص عملكرد يا تشخيص فاصله بين عملكرد و سطح معيار به شمار مي‌روند. به عبارت ديگر نتايج حاصل از آزمون‌ها در نقش بازخورد به دانش‌آموزان برگشت داده مي‌شود تا آنان به كمك آن‌ها به درك خطاهاي خود يا تشخيص فاصله عملكرد خود با معيارها نايل آيند و نسبت به اصلاح عملكرد اقدام كنند (يوليچ و راتربرگ[8]، 1996). آنچه كه رويكرد پردازش اطلاعات را از رفتاري‌نگري متمايز مي‌كند تأكيد آن بر نقش ارگانيزم به عنوان پردازش كنندة اطلاعات در شكل‌دهي يادگيري است. به همين دليل است كه در اين رويكرد از مفهوم بازخورد به معناي سايبرنتيك آن استفاده مي‌شود. اما بايد توجه داشت بازخوردهاي مورد قبول در پردازش اطلاعات ماهيتي بيروني دارند به اين معنا كه توسط ديگران براي ارگانيزم تهيه مي‌شوند. بازخوردهاي بيروني مي‌تواند حاصل اجراي آزمون‌هاي پيشرفت تحصيلي ؛ مشاهدات معلم و يا ديگر دانش‌آموزان باشد. آنچه در اين رويكرد اهميت دارد اين است كه دانش‌آموزان بازخوردها را با توجه به معيارهاي پیش بینی شده دریافت كرده و در سطوح مختلف شناختي پردازش كنند. در اين رويكرد به نقش دانش‌آموز در فراهم كردن بازخوردها توجهي نمي‌شود.
ادامه ی بحث در بخش چهارم
[1]. Information processing
[4]. Confirmation of expectancy
[8]. Ulich and ruterberg
منبع:
خوش خلق؛ایرج.راهنماي تهيه و ارايه بازخوردهاي توصيفي در كلاس درس انتشارات نشر جوان امروز .چاپ اول:1389
شماره تماس:09391151255
عضو هیات علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش هستم .به مدت ده سال مجری ارزشیابی ملی ارزشیابی توصیفی در مدارس ابتدایی بوده و هستم. در زمینه های سنجش تکوینی انگیزش درونی بازخورد های کیفی و خودسنجی و ساخت آزمون عملکردی کتاب اموزشی و مقاله های علمی فراوان دارم